Uitgenodigd voor het (avondmaals-)feest
In veel Nederlands Gereformeerde Kerken is/was het vanzelfsprekend dat bij het avondmaal alleen de belijdende leden werden uitgenodigd om aan de viering deel te nemen. Dit gebruik komt in de bijbel niet voor, maar is ontstaan in de tijd van Reformatie.
Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw wordt in Protestantse kerken steeds meer gesproken over kinderen aan het avondmaal. Men beseft dat het avondmaal aan de kerk als geheel is geschonken. De kerk is Gods verbondsvolk, waar de kinderen zonder reserve deel van uitmaken.
Mede hierdoor worden we als kerkenraad ook steeds vaker geconfronteerd met vragen over de toelating aan het avondmaal van kinderen en jongeren, die geen geloofsbelijdenis hebben afgelegd.
Ook merken we, dat er steeds vaker gasten in ons midden zijn, die onze traditie niet kennen, geen lid van een kerk zijn, maar wel bij Jezus willen horen. Als ze zien dat vrijwel iedereen in de gemeente aan het avondmaal gaat, ervaren zij geen belemmering om deel te nemen aan de viering.
Maar deze praktijk is wel in strijd met onze kerkelijke afspraak dat je alleen deelneemt, nadat je belijdenis hebt afgelegd. Een tijd lang was dit een regel, waar niemand een vraag over stelde. Nu is dat anders. Het is dan ook goed om dit kerkelijke gebruik te toetsen, om te kijken of het nog goed functioneert in onze tijd.
We willen in dit stuk kort kijken naar de betekenis van het avondmaal en naar de manier waarop de avondmaalsviering in de kerkgeschiedenis gestalte heeft gekregen. We willen eindigen met een voorstel, waarvan we als kerkenraad denken, dat het een leidraad voor een nieuwe praktijk kan zijn. We willen luisteren hoe de gemeente daarover denkt om daarna een definitief besluit te formuleren.
Instelling van het avondmaal
De Here Jezus heeft het avondmaal ingesteld toen Hij vlak voor zijn arrestatie met zijn discipelen het Pesachfeest vierde. Hij heeft zijn leerlingen opgedragen om deze maaltijd te blijven vieren om Hem te gedenken. Door deze viering wordt ons geloofsleven gevoed en versterkt. Door het werk van de Heilige Geest worden wij bij deze viering verbonden met de Heiland. In die verbondenheid mogen we de vrucht van Zijn sterven en opstanding ontvangen: de vergeving van zonden, de heling van wonden en de zekere hoop dat we deel hebben aan het nieuwe, aan het eeuwige leven. Avondmaal vieren is samen met je broeders en zusters bij Jezus aan tafel gaan. We vieren de gemeenschap met onze Redder.
De Here Jezus heeft de boodschap van het evangelie niet alleen gebracht door te preken en te genezen, maar ook door samen met zijn leerlingen en de mensen die hij wilde bereiken te eten en te drinken (Lukas 7:33-34). De maaltijd is een model van het Koninkrijk van God, dat dichtbij gekomen is. Een andere maaltijd, het bruiloftsmaal van het Lam, staat model voor het feest bij de wederkomst.
De viering van het avondmaal is de kerk geschonken om in de tijd tussen Hemelvaart en wederkomst de gemeenschap met Jezus te blijven beleven. We vieren dat Jezus zelf ook bij de maaltijd aanwezig is door de Heilige Geest (waar twee of drie). Hij leert ons om in het heden bij deze maaltijd Zijn verlossingswerk te gedenken en om samen uit te kijken naar zijn wederkomst. Heden, verleden en toekomst komen samen in deze maaltijd, die de Heer aan heel Zijn kerk geschonken heeft.
In Openbaring 3:20 is het vieren van de maaltijd het beeld voor alles wat Jezus de gelovigen wil geven. Jezus klopt bij ieder van ons aan de deur om binnen te komen en maaltijd met ons te houden.
Kerkgeschiedenis
In de kerk, zoals we die in het Nieuwe Testament tegenkomen, heeft men in elke samenkomst het avondmaal gevierd. In Jeruzalem was dat in het begin zelfs dagelijks (Hand 2 en 4). Verderop in het boek Handelingen zien we dat de viering van de maaltijd één van de kernpunten van de wekelijkse eredienst was (Hand 20:7).
Nergens lezen we dat de viering alleen toegankelijk was voor een beperkt deel van de aanwezigen.
Uit de vroege kerkgeschiedenis weten we, dat de deelname van kinderen aan het avondmaal heel gewoon geweest is. Als de kinderen gedoopt werden, ontvingen ze ook brood en wijn. De kinderen hoorden van jongs af aan bij de gemeente. Aan de deelname van kinderen aan het avondmaal is waarschijnlijk een eind gekomen toen “gewone gemeenteleden” (ongeacht leeftijd) steeds minder deelnamen aan de viering. Dit was het gevolg van de concrete voorstelling, die men zich maakte bij de viering van het avondmaal. Brood en wijn zijn de gemeenschap met het lichaam en bloed van Christus. Men legde dat in de Middeleeuwen zo uit, dat men meende, dat wanneer de priester de woorden uitsprak: “Dit is mijn lichaam” en “Dit is mijn bloed” de substantie van brood en wijn werkelijk veranderden in lichaam en bloed van Christus. Dit was zo’n heilig gebeuren, dat je om te eten en te drinken ook zelf helemaal heilig moest zijn. Als je op een onheilige manier deelnam, zou God je veroordelen. Daarom was men wel bij de avondmaalsviering aanwezig, maar liet het eten en drinken aan de priester over. Toen die praktijk zich doorzette, kwam er een opdracht van een grote kerkelijke vergadering (4e Lateraans Concilie in 1215) om als gelovige het avondmaal ten minste één keer per jaar te vieren (op Pasen), nadat men was wezen biechten. Bij de biecht had men vergeving van zonden ontvangen en was men dus heilig genoeg om deel te nemen aan de viering.
Na de Reformatie, waarbij de biecht meestal is afgeschaft, werd er een ander gebruik ingevoerd als voorwaarde voor de deelname aan het avondmaal: De openbare geloofsbelijdenis.
Ten tijde van de Reformatie ging het daarbij om een “bewijs” dat men voldoende kennis van het geloof had (men kende het Onze Vader, de 10 geboden en de geloofsbelijdenis). Weer later (bij de Nadere Reformatie) werd “belijdenis doen” veel meer gezien als een uiting van een persoonlijke geloofskeus. Hoe waardevol deze menselijke instelling van “openbare geloofsbelijdenis” ook kan zijn, Gods woord geeft ons geen aanleiding om dit als voorwaarde voor de toelating het avondmaal te stellen.
De Bijbel spreekt over de kerk/gemeente als het lichaam van Christus. Bij de avondmaalsviering ontvangt de kerk als Lichaam van Christus brood en wijn om met Jezus zelf gevoed te worden.
Het Lichaam van Christus ontvangt met brood en wijn het lichaam en bloed van Christus. Paulus zegt in 1 Kor 11 dat wij het Lichaam van Christus moeten onderscheiden. Die opmerking heeft een dubbele betekenis. Ten eerst betekent het dat wij in Jezus moeten geloven als onze Redder, maar het verwijst in de tweede plaats naar de gemeente die “Lichaam van Christus’ genoemd wordt. Dat de kerk Lichaam van Christus genoemd wordt, betekent, dat wij in de wereld mogen laten zien wie Jezus is. Dat moeten wij doen door samen een liefdevolle gemeenschap te zijn, waarbij ieder naar zijn gaven en mogelijkheden deel van uitmaakt en waar niemand buitengesloten mag worden, geen slaven, geen armen, maar ook geen kinderen. Het lichaam onderscheiden is dus ook: je plek in de gemeente innemen. De voorwaarden die de Bijbel noemt voor het vieren van het avondmaal is dus de liefde voor de Here Jezus en het belang erkennen van de gemeente.
Als kerkenraad hebben we geen vrijmoedigheid om mensen die verlangen om Jezus te volgen af te houden van het avondmaal. We geloven niet, dat het goed is, om de toegang afhankelijk te maken van een menselijke regel als het afleggen van geloofsbelijdenis.
Als kerkenraad stellen we dan ook voor ook deze regel aan te passen. We stellen voor ieder die in de dienst aanwezig is en die de Here Jezus als zijn/haar Heiland heeft aangenomen en Hem wil volgen,
uit te nodigen om in verbondenheid met de gemeente aan de viering deel te nemen.
De praktijk
Wij vieren het avondmaal als de kinderen van Sjoel en Ark hun eigen programma hebben. De kinderen van Jatov kunnen dus bij een avondmaalsviering aanwezig zijn. Het is dan ook in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de ouders om met hun kinderen te spreken over het avondmaal en over het deelnemen aan de viering. Het is wel goed om te kijken of we de ouders hierbij kunnen ondersteunen door bijvoorbeeld op Jatov aandacht te besteden aan
de betekenis van de avondmaalsviering.
Na overleg met de gemeente is begin van het seizoen 2019-2020 besloten dat de kinderen die in de dienst aanwezig zijn onder verantwoordelijkheid van de ouders aan de viering deel kunnen nemen.
Gepubliceerd in de weekbrief van 14 juni 2019